Ik was -tot 12 juni ll- nog nooit naar een
'VERNISSAGE' in het Gentse
SMAK geweest. Het woord alleen al schrikt me af omdat ik het -in zijn hedendaagse context- bijna letterlijk associeer met de glimmende glans , de schone schijn, de doorzichtigheid, de lichtheid, de lichtzinnigheid en de bedrieglijkheid van vernis, van oppervlakkige laagjes artistieke plak en lak, van verlak.
Maar naar de 'vernissage' van de
SMAK-tentoonstelling 'TRINITY' ben ik dus wel geweest, niet voor de 'vernissage' maar voor de foto's en het gelijknamige foto concept van de in Gent gevestigde Magnum fotograaf
CARL DE KEYZER én omdat de tentoonstelling tijdens de 'vernissage' gratis toegankelijk was.
Eérst heb ik de tentoonstelling bezocht, mij een oordeel gevormd over de foto's, het concept en de presentatie ervan.
Daarna heb ik het 'live' vernissage-gebeuren in ogenschouw genomen: het contrast met het foto concept van Carl De Keyzer kon niet groter zijn, zowel naar vorm en presentatie als naar inhoud.
Tegelijkertijd waren er in het 'live' vernissage-gebeuren ook wel aanknopingspunten te zien en verbanden te leggen met de maatschappelijke en ideologische visies die in het foto concept
'TRINITY' te 'zien' zijn, althans voor die kijkers die komen om naar de foto's te kijken en niet om zelf bekeken te worden en dan nog enkel voor diegenen die in foto's iets méér kunnen en willen zien dan kunstig aandoende uiterlijkheden zoals formaat, kader, print, coloriet, compositie, schikking en presentatie .
Eén van die aanknopingspunten en verbanden die in het 'live' vernissage gebeuren tot uiting kwamen, is de kern van het fenomeen
MACHT, gesteund op de onderlinge wisselwerkig tussen de hiërarchische posities van een select clubje van berekende machthebbers, een beperkte kring van welwillende uitvoerders van macht en de amorfe massa gewilligen, onwetenden of slachtoffers op wie macht wordt uitgeoefend. Dit is precies waar het in het foto concept
'TRINITY' ten gronde om gaat.
Ik had de stellige indruk dat heel wat van de aanwezige 'vernissagisten' daar geen zicht op of inzicht in hadden of daar alleszins geen boodschap aan hadden, druk in de weer als ze waren met zelf-presentatie en het gestieus uiten van artistiek hol klinkende non-beschouwingen, op en onder de neermeppende dreun van enerverende 'vernissage party voorgrond muziek'. Dit is de mini afspiegeling van de veel grotere amorfe, gewillige, onwetende of onkritische massa waarop
MACHT ten gronde steunt en waarop ook macht wordt uitgeoefend, de massa die voor dit doel gebruikt en misbruikt wordt.
Wie, van alle aanwezigen, het meest met het choatisch totaal-beeld van het 'live' vernissage gebeuren contrasteerde was de fotograaf zelf, die in de amorfe party massa juist opviel door zijn eenvoudig en bescheiden voorkomen en zijn rustige opstelling aan 'de rand', buiten het 'centrum' van de artistieke party 'scene'. Dit is alvast één van de vele kenmerken die
CARL DE KEYZER gemeen heeft met zijn geestesgenoot én 'fotografische vader' uit de Magnum groep: de sociaal-humanist, wereldburger, gevoelsmens en fijnbesnaard estheet met een diep respect voor de beeldende kunst als renaissancistisch-humanistisch 'denk-beeld',
HENRI CARTIER-BRESSON.
Deze onderlinge verwantschap is echter nog veel meer te zien en te ontdekken (voor degenen die willen en kunnen 'zien', waarbij 'zien' een vorm van denken en na-denken is) in de foto's zelf van het foto concept
TRINITY.
Wat -binnen die verwantschap en dus als gemeenschappelijke kenmerk van het foto werk van Henri Cartier-Bresson en dat van Carl De Keyzer - het eerst en het meest opvalt in het geheel van dit foto concept, is de bijzondere vorm van documentaire 'stijl' die duidelijk verschilt van de klassieke foto docu-reportage stijl uit de internationale foto journalistiek.
Dit verschil uit zich niet zozeer in een uitgesproken vormelijk-esthetisch aspect, met een onmiskenbare nadruk op geometrische compositie (vlak indeling) en - voor het werk van Carl De Keyzer- ook op kleur accenten, maar in het concept, in het doel zelf en niet zozeer in het middel (= het vormelijk-esthetisch aspect). Die foto's hebben weliswaar -uiteraard - een documentair-historisch karakter maar het zijn geen foto-realistische documentaire beelden van specifieke (markante of schokkende) gebeurtenissen, feiten of toestanden. Het zijn in essentie een soort 'vergeestelijkte voorstellingen', allegorieën, die een tijdsgeest, bepaalde cultureel-maatschappelijke onderstromen uitbeelden en verbeelden. Ze drukken -bij wijze van spreken- "a kind of state of humanity" uit, vanuit de subjectieve, filosofische, ideologische kijk en visie van de 'fotograaf' op de mensen-wereld.
Het foto concept
TRINITY (= triniteit = drie-eenheid, onder meer ook de heilige Drievuldigheid uit de christelijke, katholieke religie) is als geheel drieledig geconcipeerd en benoemd als drie afzonderlijke
'TABLEAUX': 'Tableaux
POLITIQUES', 'Tableaux
d'HISTOIRE', 'Tableaux
de GUERRE'.Het zijn inderdaad een soort 'tableaux' die naar de uiterlijke vorm, de uit- en afwerking en soms ook naar de presentatie doen denken aan klassieke 'schilderkunstige wandstukken', vooral aan die uit de 19de eeuw waarin in het bijzonder ook
FRANKRIJK als toenmalig groot en groots rijk en politieke natie, als koloniale macht, oorlogvoerder,veroveraar en heerser maar ook als cultureel, spiritueel en wetenschappelijk wereldcentrum een prominente rol speelde, een tijd ook waarin de
FRANSE TAAL - als veruitwendiging, vertolker en spreekbuis van de
MACHT, de
MACHTHEBBERS en de
MACHTUITVOERDERS - een toonaangevende rol vervulde, o.m. in de internationale literatuur, beeldende kunsten, wetenschap, industrie, handel, diplomatie en administratieve organisatie. Dat de titels van de onderdelen van
TRINITY in het frans zijn gesteld, is mijns inziens dan ook geen toeval en heeft zeker niet alleen iets te maken met het feit dat de hoofdzetel van
MAGNUM in Parijs is gevestigd. Dat het geheel als
'TRINITY' in de
ENGELSE TAAL is benoemd heeft dan weer te maken met de taal van de huidige
MACHT, met de
USA, met de internationale voertaal van de hedendaagse politieke en militaire wereldmachten, heersers en oorlogvoerders, met de toonaangevende rol van diezelfde voertaal in wetenschap, techniek, industrie, handel, financiewezen, diplomatie, management, reclame, design en, jawel...ook in de hedendaagse (beeldende?) kunst én in de hedendaagse fotografie.
Het is mijns inziens vooral vanuit deze inhoudelijke, historisch-maatschappelijke, ideologische 'achtergronden' en verbanden dat men de 'tableaux' van Carl De Keyzer moet bekijken, niet als journalistieke documenten, getuigenissen of iconen, niet zozeer als fotografisch- vormelijke 'meesterwerken', maar als geestelijke panorama's, allegorieën van de hedendaagse
MACHT en zijn
UITVOERDERS, als 'kijkboeken' van de
SYMBOLEN en
VOORSTELLINGEN waarin die macht tot uiting komt en van de
GEVOLGEN van het uitoefenen van macht voor de
MENS en de
MENSHEID.
En dan zijn we er:
1. '
Macht en zijn uitvoerders' = 'tableaux politiques'
Carl De Keyzer toont hier de materiële centra, de 'tempels' van de macht en zijn uitvoerders, zijn 'priesters'. Het is geen toeval dat de tempels van de macht in de Chinese Voksrepubliek veelvuldig aan bod komen. Hiermee wordt immers het verband en de hiërarchische verhoudingen tussen de machthebbers en hun uitvoerders enerzijds en de ondergeschikte massa op wie macht wordt uitgeoefend anderzijds, het meest zichtbaar en voelbaar tot uitdrukking gebracht.
2. 'Symbolen en voorstellingen van macht' = 'tableaux d'histoire'Dit zijn de 'leuke', feestelijke aspecten van macht, de 'show', het ornament, het oogverblindend vertoon, de stoeten en optochten, de fanfares, toespraken, eedafleggingen, zegeningen en processies, de massa manifestaties die de 'weldaden en heldendaden' van de macht en het machtssysteem aan de massa tonen en waarmee de massa ook gepaaid, geamuseerd en zoet wordt gehouden. Dat het hoofd van de katholieke kerk hier ook wordt opgevoerd, is niet verwonderlijk, aangezien deze wereldkerk en wereldreligie één van de meest en best gespecialiseerde firma's ter wereld is in het brengen van show, ornament en amusement, stoeten, massa evenementen, opvoeringen, verschijningen, verklaringen, zegeningen en processies allerhande. Bovendien heeft het hoofd van die wereldkerk nog een zekere invloed op de massa, hoewel die vandaag tanende en minder dwingend is en in elk geval veel geringer dan dit in de 19de eeuw nog het geval was.
Er zijn bovendien ook nog andere wereldreligiën die hierin een zekere rol spelen - o.m. de islam en het hindoeïsme - maar ook bepaalde animistische bewegingen, sekten en meer wereldlijke 'organisaties' zoals de media, de hardware en software 'pausen' van de internet business, de reclame, de showbusiness én de 'art business', met inbegrip van de 'kunstpausen' en de gemediatiseerde 'musea' die geen musea meer zijn maar enkel nog een soort ontspanningscentra van multimediaal oogverblindend vertoon en vertier, promo uithangborden voor promo 'artists', speeltuinen en zandbakken voor de 'homo ludens' , supermarkten met steraanbiedingen voor het potverterend plebs.
Het gemetamorfoseerd Antwerps foto 'museum' dat naar het trendsettend beeld en de gedroomde gelijkenis met het Amsterdamse 'FOAM', met een schaamteloos en inspiratieloos ongegeneerd copieer- en naäperij gemak, tot het Antwerpse 'FOMU' werd omgedoopt, is op dit vlak een koploper geworden, beladen met een spetterend aanbod van leuke ' family events', 'coole happenings' voor jongeren en 'speciallekes' voor de allerkleinsten. Men kan er in zgn. creatieve 'workshops' van alles doen en maken (creatief knutselen), iedereen mag er van alles tonen en 'tentoonstellen', in acute creativiteitsnood desnoods ook zichzelve. Het ware allicht geen slecht idee om het meteen om te dopen tot 'Plop Sa Foto Land', dat trekt misschien nog méér volk, versterkt misschien nog méér de snel groeiende reputatie van populaire trek-pleister, voor jong, jonger en de jongsten, voor jan en alleman, zonder onderscheid in geslacht of gedacht.
Dat het provinciaal Antwerps fotomuseum grotendeels tot een 'coole' amusementsbarak, een populistisch populair pretpark met een super hoog verstrooiings- en 'kick' gehalte werd omgetoverd, moge onder meer blijken uit de hierna geciteerde aankondigingen (website FOMU) van recent georganiseerde 'events' - in super 'cool' nederlands ook wel 'workshops' genoemd - die in hoofdzaak gericht zijn op jongeren en moderne ouders met moderne kindjes die hiervoor een moderne prijs in modern klinkende euro's kunnen betalen. Een dergelijk spetterend aanbod met een dergelijk hoog (betalend) amusements- en 'kick' gehalte heeft zelfs de Amsterdamse grote broer FOAM niet te bieden.
In de kijker: Museumnacht in het FoMu! 
Nu zaterdag 8 augustus is het Museumnacht in Antwerpen. In het FoMu kun je die avond een tentoonstellingen over spionagefotografie bekijken. Van omgebouwde wandelstokken tot camera's in boekvorm, je kunt het niet gek genoeg bedenken...
Wil je zelf een spion worden? Breng dan een bezoekje aan studio chez Jacky, speciaal voor deze avond omgetoverd tot spy jacky. Op catchy deuntjes nodigen fotografen je uit om je te vermommen in absurde outfits en met passende gadgets, om je vervolgens te vereeuwigen. De foto's worden later in het museum tentoongesteld.
Contrasto MB serveert cocktails en muziek!
Zomerworkshops in het FoMu
Tijdens de zomer kun je in het FoMu terecht voor tal van workshops en kun je zelfs een nachtje doorbrengen in het museum!
Een nacht in het museum!Weet jij wat er allemaal gebeurt in een museum als de lichten uitgaan? Open je ogen en spits je oren want er staat een moordspel op het programma. Of je die nacht zal slapen hangt van je eigen speurwerk af... 's Morgens picknicken we tussen de foto's. Vrijdagavond 21 augustus tot zaterdagvoormiddag 22 augustus Voor kinderen van 10 tot 12 jaar Prijs: 25 euro
Tips for clips
Film, monteer en post diezelfde avond nog je eigen filmpje op YouTube. In samenwerking met Pienternet, dé website voor jongeren die alles beter weten. Woensdag 12 augustus van 10 tot 17 uur Voor kinderen van 11 en 12 jaar Prijs: 16 euro ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Uitgerekend op ditzelfde leuke PIENTERNET voor 'jongeren die alles beter weten' kan U dit veel minder leuke bericht (van 6 augustus 2009) via deze link lezen :
"STEEDS MEER JONGEREN STUREN EIGEN NAAKTFOTO'S ROND"
In super 'cool' nederlands noemt men dit 'hot' jongeren fenomeen "SEXTING"
En nu maar hopen dat de door het leuke FOMU georganiseerde leuke praktische foto- en film 'workshops' voor 'jongeren die alles beter weten', wellicht NIET zullen bijdragen tot de (verdere) verspreiding van de blijkbaar als even leuk ervaren GSM foto- en filmpraktijk "SEXTING" ??
Wat ik hierboven - op een moment dat ik geen kennis had van dit bericht op PIENTERNET - al zeide over het FOMU als populaire amusementsbarak waar jongeren van alles kunnen tonen en 'tentoonstellen', in acute creativiteitsnood desnoods ook zichzelve, bleek blijkbaar enige profetische kracht te hebben, thans feitelijk bevestigd in het zich reëel aandienend exhibitionistisch GSM- foto-fenomeen "sexting".
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De afwezigheid of onderbelichting van dergelijke nieuwsoortige 'feestelijke' aspecten van Macht vind ik trouwens een beetje een 'mankement' in het foto concept 'TRINITY', maar één fotograaf kan natuurlijk niet alles vatten en bij Magnum is 'collectief' werken en werk blijkbaar (nog) niet aan de orde (met uitzondering van het vrij recente Europa project 'EURO VISIONS' dat hiertoe toch al een zekere aanzet gaf)
3. 'gevolgen van het uitoefenen van macht voor de mens en de mensheid' = 'tableaux de guerre'Dit zijn in de eerste plaats de 'oorlogen' en 'massacres' (militair-strategisch, politiek, etnisch, economisch...) maar ook de rampen en plagen (ecologisch, biologisch, medisch, ethisch, sociologisch...).
Carl De Keyzer brengt dit meestal op een niet spectaculaire, indirecte manier in beeld en daardoor oogt het veelal 'minder erg' maar het legt tegelijk 'stilzwijgend' de vinger op de wonde, op onze wonden, rakend aan de onderliggende 'wortels' van het kwaad dat inherent is aan de contradictoire natuur en de dubbele zingeving van de mens als opbouwende én vernietigende dominante kracht op deze planeet.
In algemene zin kan men stellen dat het werk van Carl De Keyzer veel meer inhoudelijke samenhang, conceptuele kenmerken vertoont en ook meer gerichte maar gecodeerde 'boodschappen' bevat dan dat van zijn geestesverwant HC Bresson. Dit kan deels worden verklaard vanuit de specifieke, operationele fotojournalistieke documentaire functie, opdracht en status die HC Bresson in zijn tijd bij Magnum had en ook moest hebben. Die functie , opdracht en status vervult Magnum thans niet of in hoofdzaak niet meer. Daarnaast was HC Bresson van nature een minder gestructureerde 'geest' die vrij spontaan en dikwijls ook onvoorbereid reageerde op allerlei dingen die zich - dikwijls ook toevallig - voor zijn ogen voordeden of afspeelden. Zijn fotografische nalatenschap toont ons een bonte verzameling van de meest uiteenlopende 'onderwerpen' die de rijke vrucht is van een zeer brede waaier van persoonlijke waarnemingen en observaties waarin evenwel steeds de mens en de 'humanitas' centraal staan.
Het fotografisch werk van HC Bresson is niet conceptueel opgevat of ingedeeld en het bevat dus ook geen thematische 'tableaux'. Zijn foto's getuigen integendeel van een zekere 'speelsheid', verwondering ook, over de mens en wat zich in de mensenwereld afspeelt, vormelijk gevangen in een optisch-visueel verrassend en subtiel spel van speelse "géométrie". Dit kenmerkt trouwens een hele generatie fotografen -tijdsgenoten van HC Bresson- zowel binnen als buiten Magnum. Die speelsheid en verwondering is -samen met de speelse "géométrie"- grotendeels uit de hedendaagse fotografie verdwenen. Dit ligt niet alleen aan een gewijzigde mentaliteit en visie bij de fotografen maar ook aan een gewijzigde wereld waarin speelsheid de plaats heeft moeten ruimen voor strikte planning, berekening, prestatie en carriere en waarin verwondering gelijk staat met naïviteit en tijdsverlies, opgevat als een kenmerkend negatief kenmerk van 'losers'. Bovendien lijkt de hele wereld thans één uniform, geprogrammeerd, gecontroleerd en voorspelbaar gegeven dat voor zowat iedereen, op elk moment zichtbaar, voelbaar en bereikbaar lijkt. In deze geglobaliseerde wereld rest er schijnbaar niets meer te ontdekken waarover men zich nog kan verwonderen. Dit verklaart misschien de ongewoon sterke aandacht en bewondering voor het 'gewone', voor het doodgewone, voor het banale, voor het banaalste van het banale, zoals het in al zijn banale glorie wordt vereerd, geprezen en geprijsd in de hedendaagse 'kunst'.
Die speelse "géométrie" die ook een zekere 'beweging' en beweeglijkheid in het fotografisch beeld oproept, vindt men ook niet of althans veel minder dan bij Henri Cartier Bresson, in de foto's van Carl De Keyzer die doorgaans een starre en 'bevroren' indruk overbrengen waarbij in het bijzonder de daarin aanwezige mens of mensen als gefixeerd, 'versteend' bijna, verschijnen. Ze doen mij daarom meestal denken aan poppen, figuren en figuranten uit de wassenbeeld collectie "Madame Tussaud". Dit zal wel voor een deel te maken hebben met de 'conceptuele' aanpak, met het primeren van het concept boven de foto, ook wel met het veelvuldig gebruik van flits kunstlicht, maar misschien ligt het vooral verankerd in het persoonlijk (ideologisch) 'mens beeld' van de fotograaf dat dan wel wonderlijk past in het algemeen beeld van de hedendaagse mens als geprogrammeerde 'puppet on a string', als levende mummie, als object en speelgoed in de handen van de
MACHT, de
MACHTSHEBBERS en de
MACHTSUITVOERDERS, waarmee de Cirkel Rond is.
De volledige reeks foto's (méér dan er op de tentoonstelling in printvorm getoond worden) van het foto concept
'TRINITY' kan U zien op de website van
CARL DE KEYZER.
Het bekijken ervan is een goede en nuttige voorbereiding voor een rustig bezoek aan de tentoonstelling waar U zich dan - meer met uw geest dan met uw ogen - een idee kan vormen van wat in dit concept als visie op de huidige mensenwereld steekt. Er is evenwel ook iets te beleven en te ontdekken voor het oog, namelijk wat het verschil maakt, het hemelsbreed verschil is tussen een web beeld en web presentatie en een tot in de puntjes en de kleurtjes verzorgd en uitgekiend print beeld en print presentatie (die het concept en effect van picturale tableaus alle eer aandoet), hoewel ik persoonlijk van mening ben dat de presentatie als geheel, als tentoonstellingsconcept binnnen de ruimte en de wanden van het
SMAK, niet over de hele lijn efficiënt is uitgewerkt (o.m. de inefficiënte en storende plaatsing van sommige foto's boven de normale 'kijk hoogte', evenals de soms storende, verzwakkende of aandacht afleidende 'opeenstapeling' van bepaalde foto tableaus).
