FOTOGRAFIE, PUNCTUM EN NADAAR: WAT HET IS EN WAARVOOR HET NUTTIG KAN ZIJN.

Het Gentse collectief  PUNCTUM stelt het medium fotografie en zijn hedendaagse uitingen als centraal onderwerp van een project dat onderzoekt en zoekt welke maatschappelijke functies het 'beeld' tegenover of in samenhang met het 'niet-beeld' heeft of kan hebben. Op 3 juni 2010 organiseert PUNCTUM in het kader van zijn project een 'lezing' over en met NADAAR, een Belgisch fotografencollectief van documentair fotografen, dit zijn fotografen die foto's maken en zien als beelddocumenten, als tijdsbeelden.

 Voor sommigen is het blijkbaar niet of minder duidelijk maar voor mij is het zonneklaar dat foto's altijd documenten zijn, niets anders kunnen zijn. 'Foto's' die de eigenschappen van document niet hebben, zijn dan ook geen foto's maar iets wezenlijk anders, met andere kenmerken en functies dan deze het medium fotografie heeft, met alle risico's en gevolgen die dergelijke ontkenning en verkrachting van het medium meebrengen. Men vindt deze niet-foto's vooral in de kunst 'fotografie' waar een foto geen foto is maar 'kunst'. Hoe men een foto maakt weet het kleinste kind - het staat, voor zover nodig, ook uitgelegd in elke handleiding bij elk fotoapparaat- , hoe men evenwel 'kunst' maakt is voor mij nog altijd een raadsel. Desalniettemin heb ik de indruk dat 'kunst' maken eigenlijk nog veel gemakkelijker is dan een foto maken omdat alles wat op aarde bestaat en niet bestaat automatisch in 'kunst' verandert eens het door de kunstkenners tot 'kunst' werd verheven. Gemakkelijker kan niet. In de oud Griekse mythologie (de nieuw Griekse 'mythologie' is van een heel ander slag) kende men een mythisch figuur, Midas genaamd, bij wie alles wat hij aanraakte in goud veranderde. Die merkwaardige eigenschap van de mythische Midas van vroeger, bezitten de 'kunstkenners' van heden, evenwel zonder mythisch statuut.

Een 'kunstfoto' hoeft dus niet perse een foto, een tijdsdocument te zijn, het kan voor hetzelfde of voor veel meer geld een papiersnipper, de blanco achterkant van een foto print of een maagdelijk blank stuk foto printpapier zijn, het kan zelfs helemaal niets zijn. De hedendaagse Midassen kunnen met de Midas truc alles in kunst veranderen. De 'foto' moet de kunstbeschouwer er dan maar bij denken hoewel hedendaagse 'kunst' niets met denken van doen heeft maar alles met fantaseren, hallucineren, aliëneren, drogeren...
'Kunst' is verworden tot de nieuwe opium voor het volk. Waar vroeger religies allerhande die opium functie hadden en godvrezende mensen in alles en nog wat verschijningen zagen als goddelijke tekenen, menen nu veel mensen in alles en nog wat 'kunst' te zien of van alles en nog wat tot 'kunst' te kunnen verheffen. Een belangrijk verschil is wel dat men vroeger god of goden als boven de mensen geplaatst zag, wat een zeker maatschappelijk onevenwicht en gevaar inhield, terwijl nu elk individu in of door de 'kunst' zichzelf als een god gaat beschouwen, wat nog grotere en gevaarlijker maatschappelijke onevenwichten kan veroorzaken.

Er zijn foto's die als beelddocumenten een zekere algemene of specifieke maatschappelijke betekenis en waarde hebben en er zijn er die dat veel minder of niet hebben. Het verschil wordt bepaald door wat de fotograaf registreert, niet door het apparaat, het soort apparaat, de digitale nabewerking, de print of de presentatie ervan. Fotografen van enige betekenis en waarde maken de eerste soort foto's, fotografen zonder enige betekenis en waarde maken de rest, de 'faits divers'. Zo'n 'rest fotograaf' hoorde ik zeer recent nog in het ludiek kader van de 'Canvas collectie' over zijn in Bozar opgehangen foto van een banaal en godverlaten tankstation de volgende onzin verklaren: " ik heb een foto gemaakt van een tankstation omdat de meeste mensen als kind wel met autootjes gespeeld hebben en omdat elk van ons wel al eens een tankstation heeft gezien". Een foto van een tankstation waarvan iedereen wel al eens een soortgelijk exemplaar heeft gezien, hangt dus nu in Bozar als een 'kunstwerk'. Als iedereen al ergens een of ander tankstation heeft gezien en nog kan zien, waarom maakt men er dan een foto van en wat is de Bozar functie daar dan van?

De fotografen van NADAAR behoren duidelijk tot de eerstgenoemde categorie: zij maken foto's als tijdsdocumenten met een zekere maatschappelijke betekenis en waarde. Het zijn in elk geval fotografen en geen 'kunstenaars' en dat is nu net wat men van fotografen kan verwachten: dat ze foto's maken en niet dat ze er alles aan doen om geen foto's te maken of foto's zodanig uit te gommen of te verminken dat ze als foto's niet meer herkenbaar zijn of teniet gaan. "Kunstenaars' hebben als roeping om voor zichzelf en de galerie  'nonsens' te maken, fotografen hebben als taak de maatschappij te tonen wat 'sense' heeft of dat dreigt te verliezen. Dat is het grote verschil, in betekenis en waarde, tussen 'kunst' en fotografie. Gelukkig zijn er nog (enkele) fotografen die fotograaf willen zijn en blijven, die gefixeerde en/of bewegende beelddocumenten maken en die documenten in een maatschappelijk relevante context ook willen tonen, nu of voor later. Photography makes sense, art is nonsense.

Warm aanbevolen: PUNCTUM lezing over en met NADAAR op 3 juni 2010, Zebra(straat) Gent, 20 u.

Hierna in het kort het 'menu':


"Het fotografencollectief NADAAR werd eind 2008 opgericht door Eric De Mildt, Tim Dirven, Nick Hannes, Jan Locus en Dieter Telemans. Het collectief is een platform waar onafhankelijke fotografen ervaringen uitwisselen en via gezamenlijke projecten de krachten bundelen.

NADAAR benadrukt de meerwaarde die de documentaire fotografie biedt in het huidige medialandschap, waarin duiding en internationale berichtgeving steeds meer worden verdrongen door lifestyle, celebrities en faits divers.

NADAAR gelooft in de documentaire fotografie als autonoom medium, maar streeft tegelijkertijd naar grensoverschrijdende samenwerkingen met schrijvers, vormgevers en filmmakers.

In deze lezing, overigens door het collectief zelf gebracht, wordt dieper ingegaan over het hoe en waarom van NADAAR. Uiteraard komt ook het werk van de fotografen aan bod.



Dagblind

Daarnaast brengen we je de boekvoorstelling van het fotoboek 'dagblind' van fotograaf Paul D'Haese. Emmanuel d'Autreppe doet de inleiding voor uitgeverij Yellow Now en journalist Erik Eelbode doet de presentatie, met projectie van de beelden."