FOTOGRAFIE : DE STAND DER DINGEN IN VLAANDEREN : FOTOGRAAF WIM WAUMAN (1)

Onlangs schreef ik ergens op een interessante blog met - onder meer - een keur aan weloverwogen meningen over fotografie, foto's en fotografen (waarover later méér) bij wijze van 'reactie' het volgende neer:

"Laat ons even aannemen dat een 'goede' foto van een 'goed' fotograaf een foto is waarbij een fotograaf erin geslaagd is om in één (uiteraard door de fotograaf zelf genomen) foto beeldend communicatief tot uitdrukking te brengen hoe hij/zij (de fotograaf dus) zich op dat moment als denkend en voelend mens persoonlijk verhield tot het gefotografeerde (onderwerp) en wel zo dat zijn/haar in die ene foto tot uitdrukking gebrachte 'denken/voelen' door elke willekeurige 'kijker' grosso modo op dezelfde wijze kan/moet worden 'gelezen'."

Dit lijkt me een geschikt uitgangspunt om de stand der dingen in fotograferend Vlaanderen af te wegen aan de communicatieve/maatschappelijke betekenis en de waarde ervan, uiteraard in het licht van de mogelijkheden en de functies die specifiek eigen zijn aan het medium fotografie zoals het in al zijn onovertroffen unieke eenvoud, directheid en veelzijdigheid is en functioneert, althans in de handen van een 'goed' fotograaf.

Eén van die ' goede' fotografen (uit Vlaanderen) is WIM WAUMAN.

Hoewel deze fotograaf zich in zijn recente creatieve activiteiten thans méér lijkt te laten meevoeren op de wereldomspannende diffuus ruisende golfslag van de hedendaagse 'kunst' - wat dat ook moge zijn of voorstellen - blijkt uit zijn compilatief - maar hopelijk niet afsluitend? - foto-boek "Atlas of Atmospheres" (2012) hoe hij er op een constante wijze in slaagt om in 'eenvoudig' overkomende fotografische beelden communicatief uit te drukken hoe hij zich als denkend/voelend mens (op dat moment) persoonlijk verhield tot de door hem geselecteerde 'onderwerpen', inzonderheid en vooral wat betreft hun VORM inhoud, de interactie tussen diverse VORMEN onderling en het verrassend visueel esthetisch, illusoir, vervreemdend of accent (ver)leggend EFFECT dat door de eigenschappen van de lensoptiek en door het gekozen standpunt van de fotograaf wordt gegenereerd en gefixeerd in een optisch geprojecteerd tweedimensionaal vereenvoudigd/gezuiverd (zwart-wit) beeld van een driedimensionale complexe werkelijkheid.

Wie de tijd neemt om aandachtig te kijken kan deze vrijwel constant aangehouden lijn zien, 'lezen' en 'beleven' bij het rustig doorbladeren van het compilatief rijkgevuld en gevarieerd foto-boek "Atlas of Atmospheres" ("Atlas van Atmosferen", in even duidelijk en zo mogelijk nog duidelijker Nederlands) van fotograaf WIM WAUMAN:

http://atmospheres.wimwauman.com/index.php?/about/work-in-progress/

Hierna ook nog in extensie het nawoord (merkwaardig, niet het voorwoord) bij dit foto-boek, waarop ik later - in dit zelfde bericht - nog terugkom om er enige persoonlijke reflecties aan toe te voegen:

NIETS LIJKT MEER OP EEN FOTO DAN EEN ANDERE FOTO
Tegen beter weten in hield Roland Barthes nog krampachtig vast aan de 19de-eeuwse mythe van het 'natuurlijke' karakter van de fotografie, haar transparantie, haar 'waarheid'. In het fotografische beeld zou de wereld zich tonen zoals hij ook werkelijk is of geweest is. Barthes noemt een foto daarom een 'boodschap zonder code'. Die naïviteit kunnen we intussen niet langer handhaven. Ook het 'grote verhaal' van de fotografie is uitgeput geraakt. De utopie die nog schuilging achter de oprichting van het Mundaneum en andere 'wereldarchieven', het denkbeeld dat een zo groot mogelijke verzameling van foto's automatisch zou uitgroeien tot een perfecte encyclopedie van de wereld, hebben we opgegeven. Jorge Luis Borges gaf al aan dat een kaart van de wereld schaal 1:1 misschien wel een leuk idee kan zijn, maar vooral tragisch onhandig is. En bovendien zijn we steeds meer overtuigd geraakt van de stelling: "De kaart is niet het gebied".
De transparantie van de fotografie is ondermeer verloren gegaan in de herhaling, de vermenigvuldiging, de overvloed. Het lukt ons steeds minder foto's te ervaren als verwijzingen naar een authentieke werkelijkheid, omdat ze ons steeds vaker herinneren aan andere foto's die we al eerder gezien hebben. Na meer dan150 jaar fotograferen, en met een fotografische technologie die steeds meer aanspoort om vooral snel en veel te fotograferen, hebben we allerlei 'maniertjes' ontwikkeld om bepaalde motieven, bepaalde situaties, bepaalde gebeurtenissen op een voor iedereen leesbare wijze 'in beeld' te brengen. Dat heeft weinig met creativiteit of metier te maken, maar alles met culturele verworvenheid. Op die manier zijn foto's steeds minder te begrijpen als 'beelden van een authentieke wereld' dan wel als 'beelden van manieren om de wereld af te beelden'. Fotograferen betekent vandaag meer dan ooit het inzetten van vertrouwde, algemeen aanvaarde beeldformules.
In dit perspectief mag de artistieke praktijk van Wim Wauman begrepen worden als een voortdurende reflectie over de precaire status van het fotografische beeld, als een onderzoek naar de mogelijkheid om, ondanks of precies dank zij die onvermijdelijk geworden stereotyperingen, toch vormen van authenticiteit te vrijwaren. Deze reflectie verloopt deels intuïtief, deels wel overwogen. De recente gepubliceerde "Atlas Of Atmospheres", tot stand gekomen tijdens een werkverblijf in het FLAC mag worden begrepen als een voorlopige samenvatting en bekroning van dit onderzoek.
De term Atlas in de titel is in deze overigens een veelbetekenende figuur. In tegenstelling tot het klassieke fotoboek ontbreekt elke narratieve structuur. Het betreft veeleer een inventaris of kataloog waarin de fotograaf de beelden die hij de voorbije jaren heeft gerealiseerd, heeft verzameld en geordend, als gelijkwaardige, elkaar aanvullende fragmenten van een groter geheel. Die ordening werd aangestuurd door een intuïtie die de vorm lijkt te hebben aangenomen van een logica. Beelden werden bij elkaar gebracht op basis van bepaalde 'verwantschappen'. Daarmee kunnen zowel iconografische, formele, stylistische als emotionele overeenkomsten worden bedoeld. Bladerend door het boek kom je als kijker enerzijds in de verleiding je te laten meedrijven op deze zorgvuldig geregistreerde 'overgangen', maar tegelijk wordt je ook steeds sterker bewust van het redelijk arbitraire karakter ervan. Het lineaire karakter van deze publicatie, waarin beelden naast andere beelden worden geplaatst, en waarin pagina's elkaar bijna ritmisch opvolgen, vindt zijn verantwoording immers niet in het verhaal achter deze foto's (de werelden die ze afbeelden) maar in de werkelijkheid van deze foto's zelf (de werelden waaraan ze vorm geven, die ze zelf belichamen). Dat is, in een historische context geplaatst, een enigszins onorthodoxe manier van omgaan met foto's. Hun 'fotografische natuur' wordt immers grotendeels ontkend, om voorrang te geven aan hun kenmerken en kwaliteiten als 'beeld'.
Gelukkig maar hoeft dit alles niet begrepen te worden als een verarming of regressie. Het kan ook worden geïnterpreteerd als het openbreken van nieuwe mogelijkheden. Behalve de term "Atlas" is in de titel daarom ook de term "Atmospheres" van groot belang. Bladeren doorheen dit boek betekent niet zozeer een reis langs vertrouwde plekken of situaties, maar wel een reis langs vertrouwde of herkenbare 'atmosferen'. Foto's zijn het resultaat van de respons van de fotograaf op wat hij ziet of meemaakt. Foto's belichamen die simpele maar diepe verwondering om de dingen zoals ze zijn. Op die manier verenigt en verzoent Wim Wauman in zijn werk op haast paradoxale wijze een scherpzinnige mediakritiek met een bijna romantisch te noemen persoonlijke belijdenis. Voor de beschouwer is dit een confronterende ervaring.