FOTOGRAFIE: CONTROVERSIËLE FOTOGRAFIE?

Controverse en controversieel betekenen op zich gewoon 'tegen-werping', het debat.
Sociaal-psychologisch roept dit woord thans hoofdzakelijk een reeks gedachten en gevoelens op in de aard van: maatschappelijk scherpe tegenstelling, verdeeldheid, onenigheid, twist en betwisting, deining, onrust, tumult, schandaal...

In het kader van 25 jaar 'Botanique', het in Brussel gevestigd cultureel centrum van de franstalige gemeenschap in België, loopt een foto-tentoonstelling over 'controverse' in en met het fotografisch beeld, vanaf het vroegste stadium waarin dit via en met dit medium tot uiting kwam.

Vlaamse radio 1 zet dat in de luisterspot en laat hierover gastmedewerker G. Swinnen, professor in de studie en de leer van de aard en het wezen van 'het beeld' én Vlaams specialist in de geschiedenis en de filosofie van de fotografie, zijn professoraal licht schijnen.
Via onderstaande verbinding kan U dit stukje cultuur radio beluisteren.

http://internetradio.vrt.be/radiospeler/v2_prod/wmp.html?qsbrand=11&qsODfile=/media/audio/r1mezzcontroversehttp://internetradio.vrt.be/radiospeler/v2_prod/wmp.html?qsbrand=11&qsODfile=/media/audio/r1mezzcontroverse

Ik wil daar evenwel zelf ook enige persoonlijke overdenkingen bij zetten:

1.Controverse is een natuurlijk fenomeen in elk maatschappelijk leefverband. Controverse kan zich op elk moment manifesteren en is dus niet specifiek verbonden met fotografie, zelfs niet met het beeld in het algemeen (o.m. ook in de vorm van schilderij, tekening, prent, beeldhouwwerk, theater, film ...). Zo was en is er bv.ook controverse rond literatuur, publiek (s)preken of zingen en radio uitzendingen.
Controverse veronderstelt meestal ook een voorafgaande uiting en verspreiding in de publieke ruimte van het gesproken / geschreven woord, van het beeld of van combinaties van woord en beeld in diverse uitingsvormen. Dat komt omdat controverse in de meeste maatschappijvormen berust op een schenden van maatschappelijke taboes die enkel in de openbare ruimte als 'taboe' worden beschouwd maar niet in de interpersonele sferen.
Een mooi voorbeeld daarvan is het internet dat uitpuilt van maatschappelijke taboes maar (vooralsnog) niet als een publieke ruimte wordt ervaren, waardoor er zich ook geen controversen manifesteren hoewel er potentieel, méér dan in welke erkende publieke ruimte ook, aanleiding toe is en waartoe trouwens meer en meer bewust aanleiding wordt gezocht.

2.Het beeld in het algemeen en dus ook het fotografisch beeld, is altijd al meer taboe gevoelig en dus potentieel meer vatbaar voor controverse geweest dan het gesproken / geschreven woord. Dat wisten en weten beeldenmakers en dus ook fotografen maar al te goed, zó goed zelfs dat minstens 60% van alle foto's potentieel controversieel zijn. Minstens 80% van alle voor de publieke ruimte bestemde foto's zijn controversieel van aard. Van die minstens 80% zijn er ongeveer 90% doelbewust gemaakt om de controverse te kunnen uitlokken en ongeveer 10% om doelgericht  een welbepaalde controverse effectief te veroorzaken.

Dat valt te verklaren doordat die minstens 80% van alle voor de publieke ruimte bestemde foto's tot doel hebben persoonlijke of met een belangengroep geassocieerde eer en bekendheid te verwerven en liefst ook nog geldelijke opbrengsten op te strijken. Dit resultaat bekomt men het vlugst en het best door de controverse op te zoeken, die beter dan wie of wat ook de aandacht kan trekken en zich bovendien als een stro vuurtje kan verspreiden in de op sensatie beluste massa.

Een uitzonderlijke expositie van uitzonderlijke foto's die als 'controversiële fotografie' gewaarmerkt worden?

Me gat zeg, minstens 80% van alle in de publieke ruimte verspreide foto's zijn of waren sowieso controversieel, weliswaar de ene al meer dan de andere. Daarvoor hoeft men dus echt niet naar de 'Botanique' af te zakken. Zet uw TV aan, open uw gazet of internet en U kan dagelijks massa's super controversiële fotografie 'bewonderen', inzonderheid en in de gepaste volgorde deze top 3: hard porno en kinder porno fotografie, geweld- en oorlogsfotografie, leed- kommer- en kwelfotografie.

De Vlaamse radio zenders tonen op hun websites zelfs een zeer opvallende interesse voor allerlei vormen van 'controverse', zelfs heel speciale vormen van 'controverse' en bovendien met een nadrukkelijk accent op 'controversiële fotografie'. Een reisje naar de 'Botanique' voor een door G. Swinnen uitzonderlijk opgehemelde uitzonderlijke tentoonstelling over zogezegd uitzonderlijke 'controversiële fotografie' is dus echt niet nodig, zoals je dat  onder meer via deze internet verbindig met je eigen ogen kan vaststellen, onder de charmante begeleiding van gastgids-fotografe Lieve Blancquaert die op een bepaald moment plots meent te moeten besluiten dat ze vergelijkbaar is met een bananenschil (misschien ook met een peulschil?) :

http://www.klara.be/cm/klara/1.104-searcharticle?directarticle=1.85122&article=1.85122http://www.klara.be/cm/klara/1.104-searcharticle?directarticle=1.85122&article=1.85122

3. Ik denk dat het schoentje eerder hier wringt : de 'fotografie' zit in een serieuze crisis, de mensen zijn stilaan verzadigd van beelden, ze worden het wat moe en raken uitgekeken op de monotone stroom van alledaagse, kinderlijk onnozele of onzinnige foto's waarvan kunst specialisten beweren dat ze 'kunst' zijn, maar er tegelijk bij zeggen dat je dat zelf niet kan zien en dat je dus de specialisten maar op hun woord en gezag moet geloven.

Veel mensen GELOVEN dan ook in 'kunst', ze nemen op last van het Kunst Gezag zonder meer aan dat iets 'kunst' is of het niet is. Ze geloven, bij gebreke van toetsbare en verifieerbare criteria, kennis en inzichten, oprecht en onvoorwaardelijk. Ze volgen gedwee en volgzaam de leerstellingen en dogma's van de Kunst Kerk en zijn Kunst Pausen die als Goddelijke Voorzienigheden - bij voorrang van het Mannelijk Geslacht - de Kunst Leer bepalen, verkondigen, verspreiden en verkopen. Deze goedgelovige kunst zielen geloven dus ook dat er buiten de erkende tempels en besloten orden en gemeenschappen van de Kunst Kerk geen ware Kunst te rapen valt, dat alles wat enigszins op 'kunst' lijkt maar niet met het Zegel der Kunst Kerk is gedekt, per definitie vals is en per goddelijke ordonnantie als ketterij moet worden gebrandmerkt en naar de brandstapel verwezen.

Het verlossend Licht der Kunst Verlichting is nog ver verwijderd  .


'Controversiële fotografie', dat klinkt natuurlijk helemaal anders, dát hadden we nog niet gezien!

En welk effect heeft de als 'controversieel' voorgestelde en gepromote fotografie, denk je? Juist, ja, aandacht en meteen ook (op sensatie belust) volk trekken natuurlijk.

En wat kan er nog méér volk trekken, denk je? Juist, ja, op de website waarop deze tentoonstelling wordt voorgesteld, het volgende zinnetje plaatsen:


"Avertissement à l’attention du public :
Certaines images sont susceptibles de heurter la sensibilité des visiteurs et tout particulièrement du jeune public."

Dat is nu precies één van de vele trucs die in de promotie van bepaalde op de controverse gerichte fotografie gebruikt worden.


4. Op deze tentoonstelling en ook prominent afgedrukt op de promotiefolder voor deze tentoonstelling, worden uitgerekend beelden getoond van de wereldbekende Benetton fotograaf, Oliviero Toscani. Zijn in opdracht van de wereldwijd opererende firma Benetton gemaakte beelden behoren tot de hierboven vermelde 10% foto's die gemaakt werden om doelgericht een welbepaalde controverse effectief te veroorzaken, nl. uitsluitend om naambekendheid (voor de fotograaf maar vooral voor het verkoopsmerk) te verwerven en meteen ook de verkoops- en zakencijfers de hoogte in te jagen.

In het cultuur radio stukje licht G. Swinnen dit nader toe: vanaf het moment dat de controverse net iets té groot werd en zakelijk contraproductief dreigde te worden, werd de fotograaf zéér rijkelijk, vorstelijk bedankt voor de bewezen diensten zodat hij ergens in een of ander rijkeluizen paradijsje kon gaan rentenieren, op voorwaarde dan wel dat hij over zijn "humanitaire missie" als Benetton fotograaf verder zou zwijgen als vermoord.

Dit legt de bedrieglijke schone schijn, de valsheid en het bedrog bloot van de vele vormen van 'controversiële fotografie' ( 80% van de voor de publieke ruimte bestemde foto's), waaraan ook de fotograaf zich minstens medeplichtig en, in het geval van een afgekochte zwijgplicht, ook medeschuldig maakt.

Maar niet enkel op dat terrein, tiert in het medium fotografie de bedrieglijke schijn, de valsheid, het bedrog en het misbruik, ook in de 'kunstwereld' woekert deze kanker van het medium. Misschien kan de existentiële crisis die dit medium thans ondergaat, het tij doen keren, werkt de crisis louterend?
Ik hoop het!